Amortisman Nedir? Amortisman Çeşitleri ve Amortisman Hesaplama Yöntemleri

İşletmelerde sabit duran üretim makineleri, bilgisayarlar ya da ofis mobilyaları zaman içinde ekonomik olarak değer kaybedebilir. Bu değer kaybının ekonomik karşılığının hesaplanması ve bu kaybın gider olarak gösterilmesi ise işletmeler için vergi avantajları sağlayabilir. İşte bu değer kaybının hesaplanmasında kullanılan kavram amortismandır. Peki, amortisman nedir ve nasıl hesaplanır?

Amortisman Nedir?

İşletmelerin sahip oldukları sabit veya kullanılan varlıkların zamanla değer kaybetmesi, aşınması veya eskiyip işlevinin azalması gibi durumlar amortisman kavramıyla açıklanır. Bu varlıkların değer düşüşünün hesaplanması ve muhasebeleştirilmesine ise amortize etmek denir. İşletmelerin herhangi bir varlığı bir yıldan uzun süre kullanması ve bu varlığın zamanla değer kaybetmesi durumunda, bu kayıp belirli muhasebe kuralları göz önünde bulundurularak gider olarak kaydedilebilir. Hangi varlıkların amortisman hesaplamasına dahil edilebileceği ve bu işlemin yapılışıyla ilgili yöntemler ilgili mevzuat ve yönetmeliklerde ayrıntılı bir şekilde belirtilmiştir.

Herhangi bir varlığın birden fazla yıla yayılarak muhasebeleştirilmesi çeşitli vergi avantajlarını da beraberinde getirir. Bu tür varlıklar, Vergi Usul Kanunu içerisinde maddi duran varlıklar olarak nitelenir. Yani araçlar, makineler, ekipmanlar ve ofis mobilyaları gibi fiziksel mallardır. Örneğin herhangi bir işletme 10.000 TL bedelle bir makine satın alırsa ve bu makinenin ömrü 5 yıl olarak tahmin edilirse, her yıl 2.000 TL’lik bir amortisman gideri vergi matrahından düşülebilir. 

Ayrıca kullanılan amortisman türü ve seçilen hesaplama yöntemi “Amortisman nedir?” sorusunun yanıtı kadar önemlidir. 

Amortisman Çeşitleri Nelerdir? (Amortisman Ayırma Yöntemleri)

Bir işletmenin sahip olduğu iktisadi varlıklar, Vergi Usul Kanunu’na göre normal amortisman veya azalan bakiyeler yöntemlerin kullanılarak amortismana tabi tutulabilir. Hangi yöntemin kullanılacağına tamamen mükellefin tercihlerine göre karar verilir. Varlıkların olağanüstü durumlar nedeniyle değer kaybetmesi halinde ise fevkalade amortisman yöntemi kullanılır. Peki, türlerine göre amortisman nedir ve nasıl hesaplanır?

Normal Amortisman Yöntemi

Normal amortisman yönteminde işletmelerin sahip olduğu varlıkların maliyeti, o varlıkların ekonomik ömrü boyunca her yıl eşit oranda gider gösterilir. Örneğin 10 yıl ömrü bulunan bir mal için her yıl %10 amortisman ayrılır. Varlıkların hurda değerinin bulunması durumunda bu değer düşülür ve amortisman kalan tutar üzerinden hesaplanır. Vergi Usul Kanunu’nda ekonomik ömrü en az 2 yıl olan varlıkların amortisman oranı en fazla %50 olabilir. Bir kez normal amortisman yöntemine başlanması durumunda sonradan değişim mümkün değildir. 

Azalan Bakiyeler Yöntemi

Azalan bakiyeler yönteminde yıllık amortisman oranı, maksimum %50 olacak şekilde normal amortisman oranının iki katı olarak belirlenir. Amortisman oranıysa her yıl kalan değer üzerinden hesaplanır. Varlığın son yılında ise kalan değerin tamamen giderleştirilmesi mümkündür. Bu yöntem sayesinde varlıkların ilk yıllarında daha yüksek amortisman ayırabilir ve vergi erteleme avantajı yakalayabilirsiniz. Başlangıçta azalan bakiyeler yöntemi seçildiğinde ilerleyen yıllarda normal amortisman yöntemine geçmek mümkündür.

Fevkalade Amortisman Yöntemi

Vergi Usul Kanunu’nun 317. maddesine göre, olağanüstü durumların yaşanmasına bağlı beklenmeyen değer kayıpları yaşanırsa fevkalade amortisman yöntemi uygulanır. Söz konusu olağanüstü durumlar şunlardır:

• Yangın, deprem ve su baskını gibi afetler, 
• Yeni icatların ortaya çıkması sonucu teknik değer kaybı,
• Zorunlu olarak aşırı kullanıma bağlı aşınma.

Bu gibi durumlarla karşı karşıya kalan mükellefler Maliye Bakanlığı’na başvurarak belirlenen özel oranlarda fevkalade amortisman ayırabilir. Ancak sigorta aracılığıyla tazminat alınmış olan hallerde fevkalade amortisman uygulanmaz ve söz konusu tutar kar-zarar hesabında gösterilir. “Amortisman nedir?” sorusuna cevap verdikten sonra gelin, şimdi de amortisman hesaplama yöntemlerine bakalım. Çünkü hesaplama yöntemi, “Amortisman nedir?” sorusunun yanıtı kadar önemli.

Amortisman Nasıl Hesaplanır?

Amortisman hesaplama yöntemi, kullanılacak olan amortisman türüne göre farklılık gösterir. Türlerine göre amortisman hesaplama yöntemleri şunlardır:

Normal Amortisman Hesaplama

Bir işletmenin 2025 yılında 50.000 TL + %18 KDV ile bir bilgisayar satın aldığını düşünün. Bu bilgisayarın ekonomik ömrü 4 yıldır. Bu durumda hesap şu şekildedir:

• Amortisman oranı: 1/4 = %25
• Yıllık Amortisman: 50.000 x %25 = 12.500 TL

Amortisman tablosu ise aşağıdaki gibidir:

 

Azalan Bakiyeler Yöntemiyle Amortisman Hesaplama

İşletme tarafından 2025 yılından alınan 50.000 TL’lik bilgisayar için azalan bakiyeler yöntemiyle amortisman hesaplanırken normal oranın iki katı olan %50 kullanılır. Amortisman tablosu ise aşağıdaki gibidir.

Fevkalade Amortisman Hesaplama

2025 yılında 30.000 TL’ye alınan bir üretim makinesi 5 yıl ekonomik ömre ve %20 amortisman oranına sahiptir. Bu makineye 2025 ve 2026 yılında normal amortisman ayrıldıktan sonra, 2023 yılında meydana gelen bir arıza sonucu 10.000 TL’lik bir değer kaybı oluşmuşsa, Maliye Bakanlığı bu kaybın fevkalade amortisman olarak giderilmesini onaylar. 

Bu noktaya kadar “Amortisman nedir?” ve “Amortisman nasıl hesaplanır?” gibi sorulara yanıt verdik. Gelin, şimdi de amortismanın işletmeler için önemine bakalım.

Amortisman İşletmeler İçin Neden Önemli?

Amortisman sayesinde işletmeler sahip oldukları varlıkların maliyetini, o varlıkların ekonomik ömrü boyunca yıllara yayarak kaydedebilir. Bu da işletmelerin finansal tablolarının daha iyi yansıtılmasını ve mali durumun çok daha gerçekçi bir şekilde ortaya konulmasını sağlar. Amortismanın işletmeler için diğer faydaları şunlardır:

• Varlıkların maliyeti yıllara bölünür ve mali tablolara gider olarak yansıtılır. Bu da daha doğru bir gider dağılımı yapılmasını sağlar.
• Amortisman giderleri vergiye tabi olan geliri azaltıp vergi yükünü hafiflettiği için vergi avantajı yaratır.
• Varlıkların getirisi veya yatırım geri dönüşü hesaplanırken amortisman dikkate alınır. Bu da yatırım kararlarını doğrudan etkileyebilir.
• Yıpranma payının nakit çıkışı yaratmadan karı düşürüyor olması işletmenin gerçek durumunu ve finansal performansını görmenin iyi bir yoludur.
• Duran varlıkların zamanla azalan değeri bilançoda doğru şekilde gösterilebilir. Yani varlık değerinin gerçek durumu yansıtılabilir.
• Amortisman sayesinde yöneticilerin ve yatırımcıların varlık getirilerini doğru değerlendirmesi mümkün hale gelir. Bu da yatırım fırsatlarının analiz edilmesini sağlar.

Tüm bu avantajlar nedeniyle “Amortisman nedir?” sorusuna doğru bir yanıt alınması ve hesaplamaların doğru şekilde yapılması önem taşır. Hem “Amortisman nedir?” sorusuna kapsamlı bir yanıt almak hem de amortisman türünü belirlemek için bir mali müşavirle çalışmak önemlidir. Siz de amortismanla ilgili olarak kafanıza takılan tüm sorular ve hizmet detayları için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

UYARI: Bu yazıda yer alan bilgiler sadece genel bilgilendirme amaçlıdır ve profesyonel olarak herhangi bir hizmet ya da tavsiye sunmayı amaçlamamaktadır. Şirketiniz için ve bireysel olarak karar almadan önce mutlaka profesyonel bir uzmana danışın. SMMM Burak Bayraktar bu yazıda yer alan bilgilerin kullanılması sonucunda oluşacak zararlardan sorumlu değildir. Bu İnternet Sitesi içeriğinde yer alan makale ve yazılar Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Burak Bayraktar’a ait olup kaynak gösterilmeden kullanılamaz.