Enflasyon Muhasebesi Nedir? Nasıl Uygulanır? 2024

Enflasyon, genel fiyat seviyesindeki sürekli ve belirgin artışı ifade eder. Enflasyon, paranın satın alma gücünü azaltır ve ekonomik faaliyetleri olumsuz etkiler. Enflasyonun yüksek olduğu ortamlarda, mali tabloların nominal değerleri gerçek değerleri yansıtmaz ve karşılaştırılabilirlik, güvenilirlik ve anlamlılık kaybeder. Bu nedenle, mali tabloların enflasyonun etkisinden arındırılması gerekmektedir. Enflasyon muhasebesi, mali tabloların enflasyonun etkisinden arındırılması için yapılan bir işlemdir. Bu muhasebe uygulamasının amacı, mali tabloların gerçek değerini korumak, karar vericilere doğru ve güvenilir bilgi sağlamak, vergi adaletini sağlamak ve yatırımcıların, kreditörlerin ve diğer paydaşların mali performansı daha iyi değerlendirmelerine ve karşılaştırmalarına olanak tanımaktır. Enflasyon düzeltmesi, yüksek enflasyonlu ortamlarda mali tabloların kalitesini artırmak ve ekonomik kararları desteklemek açısından önemlidir.

 

Enflasyon Muhasebesi Zorunlu Mu?

Bu muhasebe uygulaması, Türkiye’de vergi kanunları ile zorunlu hale getirilmiştir. Bu uygulamayı yapmak zorunda olan mükellefler, bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleridir. Ancak, banka ve finans kurumları, 2024 ve 2025 yıllarında bu uygulamadan muaf tutulmuştur.
Enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda olan mükellefler, 2023 yılı sonu bilançolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutacaklardır. Düzeltme şartlarının devam etmesi halinde, izleyen geçici vergi dönem sonu bilançoları da düzeltme işlemine tabi tutulacaktır. Enflasyon muhasebesi yapmanın vergi matrahına etkisi olmayacaktır.
Düzeltme yapmayan mükellefler(işletme ve serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler) sadece amortismana tabi iktisadi kıymetlerini, düzeltilmiş tutarları üzerinden amortismana tabi tutabileceklerdir.

 

Enflasyon Muhasebesinin Uygulama Alanı, Kapsamı ve Şartları

Enflasyon muhasebesi, Türkiye’de Vergi Usul Kanunu ve Türkiye Muhasebe Standardı 29 (TMS 29) çerçevesinde uygulanır. Bu düzeltmeyi yapmak zorunda olan mükellefler, bilançolarını, fiyat endeksindeki artışın içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde %10’dan fazla olması halinde enflasyon düzeltmesine tabi tutarlar. Enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda olmayan mükellefler ise, amortismana tâbi iktisadi kıymetlerini düzeltilmiş tutarları üzerinden amortismana tâbi tutabilirler. Bu muhasebe uygulamasında, mali tablolardaki parasal olmayan kalemler (örneğin sabit kıymetler, stoklar, özsermaye) belirli bir fiyat endeksine göre düzeltilir. Düzeltilen kalemlerin değeri ile düzeltilmeyen değeri arasındaki farklar, enflasyon fark hesaplarına ve enflasyon düzeltme hesabına kaydedilir. Bu düzeltmeden kaynaklanan kar-zarar farkı, geçmiş yıl kar zarar hesabında gösterilir.

 

Enflasyon Muhasebesinin Yöntemleri, Çeşitleri ve Farkları

Enflasyon muhasebesinin iki temel çeşidi vardır: Genel fiyat seviyesi muhasebesi ve sabit satın alma gücü muhasebesi.

Genel Fiyat Seviyesi Muhasebesi; finansal tabloların tüm kalemlerini belirli bir endeks veya fiyat sepetine göre düzeltir. Bu yöntem, enflasyonun etkisini ortadan kaldırmak için parasal olmayan kalemleri (örneğin sabit kıymetler, stoklar, özsermaye) enflasyon oranıyla çarparak günceller. Bu yöntem, dünyada ve Türkiye’de en sık kullanılan yöntemdir.

Sabit Satın Alma Gücü Muhasebesi; finansal tabloların tüm kalemlerini satın alma gücünün sabit kaldığı varsayımına göre düzeltir. Bu yöntem, parasal olmayan kalemleri (örneğin sabit kıymetler, stoklar, özsermaye) satın alma gücü kaybı oranıyla çarparak günceller. Bu yöntem, enflasyonun etkisini tam olarak ortadan kaldırmaz, ancak genel fiyat seviyesi muhasebesine göre daha gerçekçi sonuçlar verir. Bu iki yöntem arasındaki temel fark, düzeltme faktörünün belirlenmesinde kullanılan endeks veya orandır. Genel fiyat seviyesi muhasebesi, genel bir endeks veya fiyat sepeti kullanırken, sabit satın alma gücü muhasebesi, satın alma gücü kaybı oranı kullanır.

 

Muhasebe Sistemi, Hesap Planı ve Kayıtları

Enflasyon düzeltmesi ile ilgili olarak Tekdüzen Muhasebe Sisteminin uygulanmasına ilişkin açıklamalar/düzenlemeler 12 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde yer almaktadır. Bu düzeltme sisteminde, enflasyon fark hesapları ve enflasyon düzeltme hesabı kullanılır. Enflasyon fark hesapları, parasal olmayan kıymetlerin düzeltme işlemi sonrası değeri ile düzeltme öncesi değeri arasındaki farklarının kaydedildiği tali hesaplardır. Enflasyon düzeltme hesabı, parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmesi sonucu oluşan farkların toplu olarak kaydedildiği hesabı ifade eder. Bu fark hesapları, ilgili kıymetlere ait fark hesaplarına ve enflasyon düzeltme hesabına kaydedilir. Enflasyon düzeltme hesabı, enflasyon fark hesapları ile karşılıklı olarak çalışır. Bu muhasebe uygulamasında, yevmiye kayıtları, mizanlar, bilanço ve gelir tablosu gibi muhasebe belgeleri ve raporları düzeltilmiş değerler üzerinden düzenlenir.

 

Enflasyon Muhasebesinin Mali Tablolar Üzerindeki Etkisi, Sunumu ve Analizi

Bu hesaplama türü mali tabloların kalemlerinin değerlerini değiştirir ve bunun sonucunda mali tabloların sunumu ve analizi de değişir. Enflasyon muhasebesi uygulamasında, mali tablolar düzeltilmiş değerler üzerinden düzenlenir ve bu değerler, mali tablolarda açıkça belirtilir. Mali tablolarda, enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kar-zarar farkı, geçmiş yıl kar zarar hesabında gösterilir. Ayrıca, mali tablolarda, enflasyon düzeltmesi yapılmadan önceki değerler de dipnotlarda yer alır. Bu sayede, mali tabloların karşılaştırılabilirliği ve anlaşılabilirliği artırılır.

Bu uygulama mali tabloların analizinde de bazı değişiklikler gerektirir. Mali tabloların analizinde kullanılan oranlar, kârlılık, likidite, borçluluk, faaliyet, büyüme gibi göstergeler, enflasyon muhasebesi uygulaması sonucunda değişir. Bu nedenle, mali tabloların analizinde, enflasyon muhasebesi uygulamasının etkisini dikkate almak gerekir. Örneğin, enflasyon muhasebesi uygulaması, kârlılık oranlarını artırabilir, çünkü enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kar-zarar farkı, gelir olarak kaydedilir. Ancak, bu kârlılık artışı, gerçek bir kârlılık artışı değil, sadece enflasyonun etkisini ortadan kaldırmak için yapılan bir düzeltmedir. Bu nedenle, mali tabloların analizinde, enflasyon muhasebesi uygulamasının etkisini göz ardı etmek, yanlış sonuçlara yol açabilir.

 

Enflasyon Muhasebesinin Vergisel Boyutu, Vergi Matrahı ve Vergi Yükü

Enflasyon muhasebesi uygulaması, vergi matrahı ve vergi yükü üzerinde de etkili olur. Bu muhasebe uygulaması, maliyetlerin, gelirlerin ve varlıkların enflasyon etkisinden arındırılması, vergi matrahının gerçek değerini yansıtması ve vergi yükünün azalması açısından vergi adaletini sağlar. Enflasyon muhasebesi uygulaması, vergi matrahını ve vergi yükünü etkileyen bazı unsurlar şunlardır:

Amortisman: Enflasyon muhasebesi uygulaması, amortismana tâbi iktisadi kıymetlerin değerini artırır ve bu da amortisman tutarını artırır. Bu durum, vergi matrahını ve vergi yükünü azaltır.

Stok değerlemesi: Bu muhasebe uygulaması, stokların değerini artırır ve bu da stok maliyetini artırır. Bu durum, vergi matrahını ve vergi yükünü azaltır.
Kar-zarar farkı: Enflasyon muhasebesi uygulaması, enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kar-zarar farkını gelir olarak kaydeder. Bu durum, vergi matrahını ve vergi yükünü artırır.

Geçmiş yıl zararları: Enflasyon muhasebesi uygulaması, geçmiş yıl zararlarının değerini artırır ve bu da geçmiş yıl zararlarının mahsubunu artırır. Bu durum, vergi matrahını ve vergi yükünü azaltır.


Avantajları;

-Mali tabloların gerçek değerini daha iyi yansıtır, böylece karar vericiler daha doğru ve güvenilir bilgilere sahip olur.
-Maliyetlerin, gelirlerin ve varlıkların enflasyon etkisinden arındırılması, vergi adaletini sağlar ve vergi yükünü azaltır.
-Enflasyon muhasebesi, yatırımcıların, kreditörlerin ve diğer paydaşların mali performansı daha iyi değerlendirmelerine ve karşılaştırmalarına olanak tanır.


Dezavantajları;

-Farklı ülkelerde ve sektörlerde farklı standartlar ve yöntemler kullanıldığı için karmaşık ve zor bir süreçtir.
-Mali tabloların tutarlılığını ve karşılaştırılabilirliğini bozabilir, çünkü bazı kalemler düzeltilirken, bazıları düzeltilmez.
-Bu muhasebe uygulaması, mali tabloların anlaşılmasını zorlaştırabilir, çünkü düzeltme faktörleri ve oranları sürekli değişebilir ve kullanıcılar bunları takip etmekte zorlanabilir.


Enflasyon Muhasebesinin Sorunları;

-Enflasyon düzeltmesi, enflasyonun nedenlerini ve sonuçlarını ortadan kaldırmaz, sadece mali tabloların gerçek değerini korumaya çalışır. Enflasyonun kaynağı olan para politikası, maliye politikası, döviz kuru politikası gibi makroekonomik politikaların değiştirilmesi gerekmektedir.
-Sabit kıymetlerin değeri, enflasyon oranından daha fazla veya daha az artabilir. Bu nedenle, bu muhasebe uygulamasında, farklı kalemler için farklı endeksler veya oranlar kullanılması gerekebilir.
-Enflasyon düzeltmesi, mali tabloların gerçek değerini korumak için yeterli olmayabilir, çünkü enflasyonun etkisi tüm dönemleri aynı şekilde etkilemez. Örneğin, enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde, mali tabloların daha sık düzeltilmesi gerekebilir. Bu nedenle, enflasyon muhasebesi uygulamasında, farklı dönemler için farklı kriterler veya şartlar belirlenmesi gerekebilir.


İlgili İçerikler:
 

İşletme Defteri Nedir? Kimler İşletme Defteri Tutabilir?

Serbest Meslek Nedir? Serbest Meslek Makbuzu Hesaplama

 

Enflasyon Muhasebesi Nasıl Uygulanır?

Enflasyon muhasebesi yapmak için şu adımları takip etmek gerekir:

Parasal olmayan kıymetleri seç: Mali tabloda yer alan varlık, yükümlülük ve özsermaye kalemlerinden, değerleri enflasyondan etkilenmeyenleri ayır. Örneğin, nakit, alacaklar, borçlar parasal kıymetlerdir .

Düzeltme tarihlerini belirle: Parasal olmayan kıymetlerin kaydedildiği, değiştirildiği veya satıldığı tarihleri bul. Bu tarihler, kıymetlerin gerçek değerlerini hesaplamak için kullanılacaktır .

Düzeltme oranını bul: Düzeltme tarihi ile enflasyon muhasebesinin yapılacağı tarih arasındaki üretici fiyat endeksi (ÜFE) artış oranını hesapla. Bu oran, kıymetlerin değerlerini düzeltmek için kullanılacaktır .

Düzeltilecek tutarı bul: Parasal olmayan kıymetlerin kaydedilmiş değerlerini düzeltme oranı ile çarp. Bu şekilde, kıymetlerin gerçek değerlerini elde etmiş olursun .

Mali tablolara yansıt: Düzeltilecek tutar ile kaydedilmiş değer arasındaki farkı, ilgili hesaplara aktar. Bu fark, gelir veya gider olarak gelir tablosuna, özsermaye değişim tablosuna veya geçmiş yıl kar/zarar hesabına kaydedilebilir .


 

Enflasyon Muhasebesi Örneği

Enflasyon muhasebesi uygulamasına ilişkin bazı örnekler şöyledir:

Örnek 1: 31.12.2023 tarihinde 100.000 TL değerinde bir taşıt alan bir şirket, 31.12.2024 tarihinde bu taşıtın değerini enflasyon muhasebesine göre düzeltmek istiyor. Bu tarihler arasındaki fiyat endeksi artışı %15 ise, taşıtın düzeltilmiş değeri 100.000 x 1,15 = 115.000 TL olur. Bu durumda, 254 - Taşıtlar hesabının altında açılan 254.00.001 - Taşıtlar Enflasyon Fark Hesabına 15.000 TL alacak, 698 - Enflasyon Düzeltme Hesabına 15.000 TL borç kaydedilir.

Örnek 2: 31.12.2023 tarihinde 50.000 TL değerinde bir demirbaş satın alan bir şirket, 31.12.2024 tarihinde bu demirbaşın değerini enflasyon muhasebesine göre düzeltmek istiyor. Bu tarihler arasındaki fiyat endeksi artışı %15 ise, demirbaşın düzeltilmiş değeri 50.000 x 1,15 = 57.500 TL olur. Bu durumda, 255 - Demirbaşlar hesabının altında açılan 255.00.001 - Demirbaşlar Enflasyon Fark Hesabına 7.500 TL alacak, 698 - Enflasyon Düzeltme Hesabına 7.500 TL borç kaydedilir.

Örnek 3: 31.12.2023 tarihinde 10.000 TL değerinde bir stok bulunduran bir şirket, 31.12.2024 tarihinde bu stokun değerini enflasyon muhasebesine göre düzeltmek istiyor. Bu tarihler arasındaki fiyat endeksi artışı %15 ise, stokun düzeltilmiş değeri 10.000 x 1,15 = 11.500 TL olur. Bu durumda, 153 - Ticari Mallar hesabının altında açılan 153.00.001 - Ticari Mallar Enflasyon Fark Hesabına 1.500 TL alacak, 698 - Enflasyon Düzeltme Hesabına 1.500 TL borç kaydedilir.

Örnek 4: 31.12.2023 tarihinde 100.000 TL sermayesi olan bir şirket, 31.12.2024 tarihinde sermayesini enflasyon muhasebesine göre düzeltmek istiyor. Bu tarihler arasındaki fiyat endeksi artışı %15 ise, sermayenin düzeltilmiş değeri 100.000 x 1,15 = 115.000 TL olur. Bu durumda, 500 - Ödenmiş Sermaye hesabının altında açılan 502 - Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları hesabına 15.000 TL alacak, 698 - Enflasyon Düzeltme Hesabına 15.000 TL borç kaydedilir.


Düzeltilmiş mali tablolar, işletmelerin varlık, borç, gelir ve gider kalemlerinin gerçek değerlerini gösterir. Böylece, işletmelerin karlılık, likidite, borçluluk, sermaye yapısı, varlık kullanımı gibi finansal oranları daha gerçekçi bir şekilde hesaplanabilir. Bu da, işletmelerin finansal durumlarını daha iyi analiz etmelerine ve raporlamalarına olanak tanır.

Bu uygulama, işletmelerin karar alma süreçlerini de olumlu yönde etkiler. Düzeltilmiş mali tablolar, işletmelerin geleceğe yönelik planlama, bütçeleme, yatırım, finansman, dağıtım gibi stratejik kararlarını daha sağlıklı bir şekilde almasına yardımcı olur. Bu muhasebe uygulaması, işletmelerin enflasyonun olumsuz etkilerinden korunmasına ve rekabet avantajı sağlamasına katkıda bulunur.

Sonuç olarak, bu uygulama, yüksek enflasyonlu ortamlarda işletmelerin finansal performansını ve karar alma süreçlerini iyileştiren bir uygulamadır. Mali tabloların gerçek değerini yansıtmasını ve karşılaştırılabilirliğini artırır. İşletmelerin finansal durumlarını daha iyi analiz etmelerine, raporlamalarına ve stratejik kararlarını daha sağlıklı bir şekilde almalarına olanak tanır. Enflasyonun olumsuz etkilerinden korunmasına ve rekabet avantajı sağlamasına katkıda bulunur. Bu nedenle, Enflasyon muhasebesi, işletmeler için önemli ve zorunlu bir uygulamadır.


UYARI: Bu yazıda yer alan bilgiler sadece genel bilgilendirme amaçlıdır ve profesyonel olarak herhangi bir hizmet ya da tavsiye sunmayı amaçlamamaktadır. Şirketiniz için ve bireysel olarak karar almadan önce mutlaka profesyonel bir uzmana danışın. SMMM Burak Bayraktar bu yazıda yer alan bilgilerin kullanılması sonucunda oluşacak zararlardan sorumlu değildir. Bu İnternet Sitesi içeriğinde yer alan makale ve yazılar Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Burak Bayraktar’a ait olup kaynak gösterilmeden kullanılamaz.