Basit Usul Şartları Nelerdir? Kimler Basit Usulde Mükellef Olabilir?

GVK 'nun 46. Maddesi uyarınca basit usul şartları taşıyan mükellefler, kazançlarını tespit etme ve Vergi Usul Kanunu'nun defter tutma hükümleri dışında, bildirme, belgelerin saklanması, ibraz etme, diğer yükümlülükler ve ceza hükümleri gibi konularda, aynı zamanda ikinci sınıf tüccarlara ilişkin hükümlere tabidirler.

Ticaret ve sanat işletmeleri, gelir vergisi açısından basit usulde vergilendirilenler ve gerçek usulde vergilendirilenler olmak üzere iki ayrı gruba ayrılır. Bu iki yöntem arasındaki farkı incelediğimizde, gerçek usule tabi olan mükelleflerin KDV, gelir vergisi ve stopaj vergisi gibi vergileri ödediğini, ancak Basit Usule Tabi olan mükelleflerin yalnızca basit usulde ticari kazançlarının vergisini ödediğini görürüz.

Elde edilen kazanca göre her iki yöntemde de ödenecek vergi tutarı belirlenir ve sabit bir miktar bulunmaz. Bu nedenle basit usul, vergisel açıdan gerekli şartları taşıyan mükellefler için ticari kazancın tespitinde kullanılan bir yöntem olup, çeşitli vergisel avantajlara sahip olan basit bir vergilendirme şeklidir. Diğer mükellefiyet türlerine kıyasla basit bir yöntem olan basit usul şartları, en basit mükellefiyet şeklidir.

Peki basit usul şartları nelerdir, kimler basit usulde mükellef olabilir? Bu konuyu etraflıca inceledik ve merak edilen soruları cevaplandırmaya çalıştık…

 

Basit Usul Şartları Nelerdir?

Bu vergilendirmeye tabi olmanın genel şartları şunlardır:

• Mükellefin işinde bizzat çalışması gerekir. Yardımcı işçi ya da çırak kullanımı, seyahat, hastalık, yaşlılık, askerlik ya da hükümlülük gibi zorunlu ayrılmalar nedeniyle geçici olarak işin başında bulunmamanın, bu şartı bozmadığı kabul edilir. Aynı şekilde ölüm durumunda, iş sahibinin adına dul eşi ya da küçük çocukları işe devam etmesi halinde, bunların bizzat işin başında bulunup bulunmamaları şartı aranmaz.
• Eğer işyeri sahibine aitse, işyeri mülkiyeti için emsal kira bedeli ya da kiralanmış ise yıllık kira bedeli toplamı, 2023 yılı için büyükşehirlerde 35.000 TL'yi, diğer yerlerde ise 22.000 TL'yi aşmamalıdır. Yani, mükellefin işyeri kendi mülkiyetinde ise, emsal kira bedeli ya da kiralanmış ise yıllık kira bedeli toplamı belirli tutarları geçmemelidir.
• Mükellef, ticari, zirai ya da mesleki faaliyetlerinden dolayı gerçek usulde gelir vergisine tabi olmayacak ve dolayısıyla gerçek usulde gelir vergisine tabi olma şartlarını karşılamayacaktır.

Basit usul şartları sistemine tabi olmanın özel şartları şunlardır:

• Ticaretle uğraşanlar için yıllık alım tutarının 2023 yılı için 440.000 TL'yi geçmemesi ya da yıllık satış tutarının 700.000 TL'yi aşmaması gerekir.
• Hizmet işleri yapan mükellefler içinse bir yıl içinde elde edilen brüt iş hasılatının 2023 yılı için 220.000 TL'yi aşmaması koşulu bulunur.
• Hem ticaret hem de hizmet sektöründe gösterenlerin ise yıllık satış tutarı ile yaptıkları işlerden elde ettikleri gelir toplamının 2023 yılı genelinde 440.000 TL'yi aşmaması gereklidir.

Yukarıdaki şartlara haiz olan mükellefler, basit usule tabi olabilirler ve bu şartlar vergisel anlamda belirlenen sınırlar dahilinde faaliyet gösterebilirler. Bu şartlara uyan mükellefler, basit usul şartları için vergilendirilerek çeşitli avantajlardan yararlanabilirler. Ancak bu sınırları aşan mükellefler, gerçek usulde gelir vergisine tabi olmak zorundadırlar.

 

Basit Usulde Vergilendirmenin Avantajları

Basit usule tabi olmanın avantajlarından ilki yasal muhasebe defteri tutma zorunluluğunun olmamasıdır. Ancak kayıtların defter beyan sistemi üzerinden takip edilmesi gerekir. Perakende satış fişleri, Z raporları ve gün sonu hasılatları gibi belgeler, Excel formatında toplu bir şekilde sisteme eklenerek kayıtları tutulabilir. Basit usulde vergilendirilen mükellefler için vergi tevkifatı yapma zorunluluğu bulunmaz. Ücret ve kira kalemlerine ait giderler için muhtasar beyanname verme gerekliliği de yoktur. (Ancak 5510 sayılı Kanuna göre sigortalı çalışanları bildirmekle yükümlü olanlar, muhtasar ve prim hizmet beyannamesi vermek zorundadırlar.) Diğer yandan üç aylık periyotlar genelinde de geçici vergi ödeme zorunluluğu da yoktur. Bu da mükelleflere zaman ve iş yükü açısından avantaj sağlar.

Basit usule tabi mükelleflere, teslim ve hizmetlerinden dolayı KDV istisnası uygulanmaktadır. Bu nedenle, KDV beyannamesi verme zorunluluğu bulunmaz. Meslek odalarına kayıtlı olan mükellefler, aldıkları ve verdikleri belgelere ilişkin kayıtları meslek odalarının bürolarında tutabilirler ya da bir mali müşavir aracılığıyla kayıtlarını düzenleyebilirler. Söz konusu avantajlar, basit usulde vergilendirilen mükellefler için iş yükünü azaltabilir, muhasebe kayıtlarını basitleştirebilir ve vergi yükünü hafifletebilir. Fakat her mükellef için durum farklı olabilir ve vergi mükelleflerinin kendi iş durumlarına uygun olarak değerlendirilmesi gerekir.

 

Basit Usulde Gelir Tespiti Nasıl Yapılır?

GVK 'nun 46. maddesi, basit usulde ticari kazancın hesaplanmasında esas alınan yöntemi düzenler. VUK hükümlerine göre, basit usul şartları bünyesinde ticari kazancın tespitinde bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan malların alış bedelleri arasındaki pozitif fark, alınması ve verilmesi zorunlu olan alış ve gider belgelerinde yazılı tutarlara göre hesaplanır. Bu yöntemle bulunan kazanç, vergilendirmeden muaf tutulur. Kazançları basit usulde tespit edilen mükellefler isteğe bağlı olarak ÖKC kullanabileceklerdir.

 

Basit Usul Şartları Sağlayan Mükellefler Genç Girişimci Desteğinden Yararlanabilecek mi ?

GVK ’nun mükerrer 20. maddesine göre, ticari, zirai veya mesleki faaliyeti sebebi ile adlarına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis olunan ve 29 yaşını doldurmamış gerçek kişilerin, faaliyete başladıkları yıldan itibaren 3 vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri bu kazançlarının 150.000 Türk lirasına kadar olan kısmı gelir vergisinden müstesnadır. Ayrıca istisna kapsamındaki faaliyetlerden kazanç elde edilmemesi veya istisna haddinin altında kazanç elde edilmesi hallerinde dahi yıllık beyanname verileceği belirtilmiş olup bu istisnadan faydalanılabilmesi için gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekmektedir. Basit usule tabi mükelleflerin GVK ‘nun 46. maddesine göre tespit edilen ticari kazançları gelir vergisinden istisna edildiğinden basit usule tabi mükelleflerin genç girişimci desteği şartlarından yararlanmaları söz konusu olmayacaktır.

Ancak kazancı basit usulde tespit edilen mükelleflerin, bu kazançlarının gelir vergisinden istisna edilmesi nedeniyle genç girişimcilere yönelik olarak öngörülen 150.000 TL’lik kazanç istisnasından yararlanılmaması, bu mükelleflerin genç girişimci şartlarına haiz olup olmadıklarının tespitine engel teşkil etmemektedir. Dolayısıyla basit usule tabi mükelleflere talep etmeleri halinde 5510 sayılı Kanunun 81. maddesinin 1. fıkrasının (k) bendi kapsamında sağlanan sigorta prim teşvikinden yararlanmalarını teminen, bağlı bulundukları vergi dairelerince GVK ‘nun mükerrer 20. maddesi ve 292 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde belirtilen şartları taşıyıp taşımadıklarına dair yazı verilmesi mümkündür.

 

Basit Usul Şartları Taşıyan Mükelleflerin Beyan ve Ödeme Zamanları

GVK 'na sonradan eklenen 20A madde hükmüne göre, kazançları basit usul şartları özelinde tespit edilen mükelleflerin, tespit edilen kazançları gelir vergisinden istisna edildiği için 2022 yılı ticari kazançları üzerinden 2023 yılında yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeyeceklerdir. Diğer gelirleri nedeniyle (gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı, vb.) 2023 yılı Mart ayında verilecek yıllık gelir vergisi beyannamesine de bu kazançlarını dâhil etmeyeceklerdir.

 

Basit Usulde Defter Beyan Sistemi

Basit usule tabi mükellefler, Defter Beyan Sistemi'ni kullanabilmek için meslek odaları aracılığıyla ya da mali müşavirler vasıtasıyla Kullanım ve Aracılık Sözleşmesi düzenleyerek ya da Elektronik Beyanname Gönderme Aracılık ve Sorumluluk Sözleşmesi imzalayarak sisteme başvurabilir ve kullanabilirler. Sistem kullanıcı şifresi, mükellef ya da yetkilendirdiği kişi tarafından vergi dairesinden kapalı zarf içinde temin edilmelidir.

 

Kimler Basit Usulde Mükellef Olabilir?

Türkiye'deki GVK 'na göre, aşağıdaki şartları taşıyan mükellefler basit usulde vergilendirilebilir ve basit usul şartları genelinde mükellef olabilir:

• Ticari, zirai ya da mesleki faaliyetlerde bulunan mükellefler arasında gayrisafi ticari, zirai ya da mesleki faaliyet hasılatı yıllık olarak belirlenen sınırı aşmamış olmalıdır. Şahıs şirketlerinin ortaklarından her birinin ise ortaklıktan doğan kazanç payı da ayrıca sınırı aşmamalıdır.
• Küçük esnaflar için yıllık brüt satış hasılatı 700.000 Türk lirasını (2023 yılı için) aşmayan perakende ticaret ve hizmet sektöründe faaliyet gösteren mükellefler basit usulde vergilendirilebilir.

Ancak bazı mükellefler, kanunun belirlediği şartları taşımalarına rağmen, özel durumları nedeniyle basit usulde vergilendirme yöntemini seçemezler. Örneğin, serbest meslek faaliyetinde bulunan mükelleflerden defter tutma mecburiyeti bulunanlar ya da mükellef olma şartlarını taşıyan ancak bilanço esasına göre defter tutanlar basit usulde mükellef olamazlar. Ayrıca, kanunun belirlediği sınırları aşan mükellefler de basit usul şartları için vergilendirme yöntemini kullanamazlar ve gerçek usulde vergilendirilirler.

 

Kimler Basit Usulde Mükellef Olamaz?

• İlan ve reklam işleriyle uğraşanlar veya bu işlere aracılık edenler.
• İkrazat işleriyle uğraşanlar.
• Sarraflar ile mücevherat ve kıymetli maden ticareti ile uğraşanlar.
• Maden şirketleri, kum ve çakıl istihsal yerleri, taş ve kireç ocakları, tuğla ve kiremit harmanları işletenler.
• Komandit şirketlerin komandite ortakları ve Kollektif şirket ortakları
• GVK 'nun 94. maddesinin 1. fıkrasında sayılan kişi ve kurumlara karşı inşaat ve onarma işini taahhüt edenler ile bu mükelleflere karşı derece derece taahhütte bulunanlar.
• Sigorta prodüktörleri.
• Gayrimenkul ve gemi alım satımı ile uğraşanlar.
• Aracılık işi yapanlar (dayıbaşılar istisna).
• Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar ile treyler, çekici ve benzerlerinin sahip veya işleticileri.
• Cumhurbaşkanınca kararlaştırılan iş grupları, sektörler, il ve ilçeler, büyükşehir belediyeleri dâhil olmak üzere il ve ilçelerin belediye sınırları, belediyelerin nüfusları, yöreler itibarıyla veya sabit bir işyerinde faaliyette bulunulup bulunulmadığına göre gerçek usulde vergilendirilmesi gerekli görülenler.

 

Kaynak: www.gib.gov.tr, www.mevzuat.gov.tr

 

UYARI: Bu İnternet Sitesi içeriğinde yer alan makale ve yazılar Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Burak Bayraktar’a ait olup 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu kapsamında korunmaktadır. Kaynak göstermeden kullanılamaz.