İşletme Defteri Nedir? Kimler İşletme Defteri Tutabilir?

Bir işletme açısından gelir ve gider kalemlerinin doğru şekilde işlenmesi ve yıl sonunda kar zarar hesaplarının yapılması büyük önem taşır. Bu işlem için de bir defter kullanılır. Farklı işletmelerin tutması gereken defterler farklılık gösterir. Peki bu defterlerden biri olan işletme defteri nedir? Kimler bu defteri tutabilir ve defter içerisinde ne tür bilgiler yer alır? Hep birlikte bakalım…

 

İşletme Defteri Nedir?

Ticari işleri takip etmek için ikinci sınıf tüccarlar tarafından tutulan defter, işletme defteri olarak adlandırılır. Türk Ticaret Kanunu’nun 66/3 maddesi kapsamında tutulan bu defter sayesinde ikinci sınıf tüccarlar ekonomik faaliyetlerini kontrol edebilirler. Bu defter klasik muhasebede tek taraflı olarak tutulur. Defterin sol tarafında işletme giderleri yazarken, sağ tarafında ise işletme gelirleri yazar. Defter içerisinde her sayfanın ilk satırında bir önceki sayfadaki toplam gelir ve gider rakamları belirtilir. Son sayfada ise mevcut sayfanın toplam rakamları yer alır. İşletme defterini manuel olarak klasik yöntemlerle tutabileceğiniz gibi, bunun için özel olarak üretilmiş olan çeşitli bilgisayar programlarını ve yazılımları da kullanabilirsiniz. 

Vergi Usul Kanunu’nun 177 ve 178. maddelerinde belirtildiği üzere, birinci sınıf tüccarlar ve ikinci sınıf tüccarlar olmak üzere iki farklı grup bulunur. Birinci sınıf tüccarlar defterlerini bilanço esasına göre tutar. Fakat ikinci sınıf tüccarlar işletme hesabına bağlı oldukları için bir işletme defteri tutmalıdır. Bu defterin bilanço ile arasındaki en belirgin fark ise, işlem defterinin tek taraflı olarak tutuluyor olmasıdır. Bu defter içerisindeki gelir bölümüne satılan malların ya da hizmetin karşılığı olarak tahsil edilecek paralar, tahakkuk edilecek olan tüm alacaklar, kısacası söz konusu işletmeye ait tüm gelir ve hasılat kalemleri yazılır. Gider kısmına ise alınan mal ve hizmetler de dahil olmak üzere işletmeye ait olan tüm gider kalemleri yazılır.

 

 

Kimler İşletme Defteri Tutabilir?

Vergi Usul Kanunu’nun 178. maddesinde işletme hesabına esasına tabi olan ve bu sebeple işletme defteri tutacak olan tüccarlar iki grupta listelenmiştir:

 

• İşe yeni başlayan tüccarlar,
• İş hacmini aşmayan tacirler (İş hacimleri Vergi Usul Kanunu’nun 177. maddesinde belirtilmiştir).

 

Vergi Usul Kanunu’nun 172. maddesinde işletme defteri tutmakla zorunlu olanlar ve zorunlu olmayanlar açık bir şekilde belirtilmiştir. Buna göre bu defteri tutmakla yükümlü olanların listesi şu şekilde yapılmıştır:

 

• Ticari kazançları üzerinden vergi veren ticaret ve sanat erbapları.
• Anonim, kollektif, limited, komandit ve kooperatif olmak üzere tüm ticaret şirketleri bilanço esasına göre defter tutmak zorundadır.
• Devlet, belediye, özel idare ve tüm kamu kuruluşları bilanço esasına göre defter tutmalıdır.
• Dernek ve vakıflara ait olan ticari ve iktisadi işletmeler, tıpkı tüccarlar gibi defter tutmalıdır.
• Doktor, serbest muhasebeci, avukat ve mühendis gibi meslek gruplarına dahil olanlar serbest meslek defteri tutmalıdır.
• Yıllık zirai kazançlarına göre gelir vergisi veren çiftçiler. 

 

Yukarıdaki meslek grupları ve şirketler ile ilgili detaylar kanunun ilgili maddesinde de belirtilmiştir. Yine bu kanuna göre işletme defteri tutmaktan muaf tutulmuş olanların listesi ise şu şekilde yapılmıştır:

 

• Gelir vergisinden muaf tutulmuş olan esnaf ve çiftçiler,
• Kanunca gelir vergisi vermeye tabi tutulmuş olanlar,
• İktisadi kamu kuruluşları, dernekler ve vakıflar gibi kurumlar vergisi vermekle yükümlü olmayanlar.

 

İşletme defterinde yer alan tüm bilgilerin eksiksiz ve doğru bir şekilde doldurulması büyük önem taşır. 01.01.2019 tarihi itibariyle işletme defteri de dijital dönüşüm sürecine girmiştir. Nitekim elektronik ortama taşınarak Defter Beyan Sistemi içerisine dahil edilmiştir. Siz de işletmenizi defter beyan sistemi içerisine dahil etmek, defter tasdik ücretleri hakkında bilgi almak ve tüm süreci profesyonel bir ekip ile yürütmek isterseniz, hemen bizimle iletişime geçebilirsiniz. 
 

 

Defter Beyan Sistemi Başvuru Aşamaları ve Defter Beyan Sistemi Kullanmanın Avantajları

Defter Beyan Sistemi kullanmakla yükümlü kılınmış olan tüm mükelleflerin, belirlenmiş olmuş süre zarfında başvurularını tamamlamış olmaları gerekir. Buna göre bir mükellef sistemi kullanmaya başlayacağı takvim yılından bir önceki ayın son gününe kadar başvuru işlemlerini tamamlamış olması gerekir. Yani bir mükellef defter beyan sistemini kullanmaya 2024 yılında başlayacaksa, bu durumda başvuru işlemlerini 31 Aralık 2023 tarihine kadar tamamlamış olmalıdır.

Mükellefler defter beyan sistemi kullanmaya başladıktan sonra işe başlayacakları günden itibaren 7 iş günü içinde vergi dairesine başvuruda bulunmalıdır. Mükellefler başvuruyu kendileri gerçekleştirebileceği gibi, yetkilendirilmiş olan meslek odaları ya da meslek grupları aracılığıyla da gerçekleştirebilirler. Defter beyan sistemine TC kimlik numarası ve şifre ile giriş yapılır, eğer bir şifreniz yoksa temin etmek için vergi dairesine başvuruda bulunmanız gerekir. TC kimlik numarası ve şifre ile giriş yaptıktan sonra izlemeniz gereken adımlar ise şu şekilde:

 

• Başvurunun kimin adına yapılacağını seçin,
• Açılan Defter Beyan Sistemi Başvuru Dilekçesi üzerinde sizden istenen bilgileri doldurun,
• İstenen bilgiler arasında isim soyisim, vergi kimlik numarası, vergi dairesi kodu, iş yeri adresi, sayısal adres kodu, iş yeri telefon numarası, cep telefonu numarası, faks numarası ve e-posta adresi yer alır,
• Mükellefiyet türünüzü seçin,
• Başvuruyu tamamlayın.

 

Defter beyan sistemi üzerinden tutulabilecek olan defterleri şu şekilde sıralayabiliriz: Bitim işleri defteri, amortisman defteri, envanter defteri, işletme defteri, çiftçi işletme defteri, damga vergisi defteri, serbest meslek kazanç defteri ve ambar defteri. Defter beyan sistemi kullanmanın avantajlarından ise şu şekilde bahsedebiliriz:

 

• Bir muhasebe programına ihtiyaç yoktur ve i̇nternet bağlantısının olduğu her yerden ticari ve vergisel işlemler kayıt altına alınabilir,
• Defter tasdiki gerçekleştirme zahmeti ortadan kalkar,
• Kırtasiye ürünlerinin kullanımını ve kırtasiye masrafları minimum seviyeye iner,
• Defter muhafaza maliyetleri ortadan kalkar, fatura ya da makbuz gibi belgeler elektronik ortamda düzenlenebilir, bürokratik işlem uyum maliyetleri azaltılır.

 

Siz de tüm bu avantajlara sahip olmak için defter beyan sistemi başvuru işlemlerini kendiniz ya da bir mali müşavir aracılığıyla gerçekleştirebilirsiniz. 

 

 

Gelir ve Gider Sayfalarında Yer Alan Bilgiler

Bir işletme defteri içerisinde gelir kalemleri ve gider kalemleri olmak üzere iki ayrı sayfa yer alır. Gider sayfası içerisinde işletmenin varlığını sürdürebilmek adına yaptığı tüm harcamalar listelenir. Gider sayfası içerisinde yer alan başlıca gider kalemleri depolama ve lojistik, personel giderleri, kira ve fatura giderleri ile vergi giderleridir. Gelir kalemleri arasında ise mal ve hizmet satışı ile elde edilen tüm gelirler listelenir. Listelenen gelirler hem doğrudan, hem de dolaylı gelirler olabilir. Hem gelir hem de gider sayfası üzerinde yer alan bilgilerin listesi ise şu şekilde:

 

• Sıra numarası,
• Alınmış olan belgenin tarihi ve numarası,
• Kayıt tarihi,
• Açıklama,
• Hesaplanmış olan KDV,
• Satılmış olan malın ya da hizmetin bedeli,
• Ödenen ücretler ile birlikte diğer gelirler ve giderler,
• Toplam satırı.

 

Defter tutma zorunluluğunuzun olup olmadığı ve hangi defteri tutmanız gerektiği gibi konularda detaylı bilgi almak için, mutlaka bir mali müşavire başvurmanız gerekir. Mali müşavir sizin için bu bilgileri sağlarken, size defter tutma konusunda da profesyonel bir hizmet verir. Siz de profesyonel destek almak için hemen bizimle iletişime geçebilirsiniz. 

UYARI: Bu yazıda yer alan bilgiler sadece genel bilgilendirme amaçlıdır ve profesyonel olarak herhangi bir hizmet ya da tavsiye sunmayı amaçlamamaktadır. Şirketiniz için ve bireysel olarak karar almadan önce mutlaka profesyonel bir uzmana danışın. SMMM Burak Bayraktar bu yazıda yer alan bilgilerin kullanılması sonucunda oluşacak zararlardan sorumlu değildir. Bu İnternet Sitesi içeriğinde yer alan makale ve yazılar Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Burak Bayraktar’a ait olup kaynak gösterilmeden kullanılamaz.